یک کارشناس دینی:

حجاب و پوشش مردان منجر به ناهنجاری فردی و اجتماعی نشود

کانون خبرنگاران نبأ: حجت‌الاسلام سیدحسین خادمیان نوش‌آبادی با اشاره به فرهنگ حجاب مردان در جامعه گفت: حجاب مردان در جامعه نباید منجر به ناهنجاری فردی و اجتماعی شود.

به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، حجت ‌الاسلام سیدحسین خادمیان نوش‌آبادی کارشناس دینی رسانه ملی  در گفت‌وگویی با خبرنگار کانون خبرنگاران نبأ در رابطه با حجاب و پوشش آقایان به بیان مباحثی بر اساس منابع غنی آیات و روایات پرداخته است. وی در این گفت‌وگو با بیان بخشی از کم‌کاری‌های صورت گرفته در این زمینه، راهکارهایی پیشنهاد داده و مثال‌های متعددی بیان کرده است. مشروح این گفت‌و‌گو را در گزارش زیر می‌خوانیم.

ایکنا: ریشه‌ها و بنیادهای حجاب و پوشش مردان در آیات و روایات را بیان کنید؟

ابتدا حقیقت این موضوع باید تبیین شود. خداوند سبحان انسان را بر اساس اتقان و جمال خلق کرد و همه اضلاع وجودی هستی ازجزییات تا کلیات بر این مبنا شکل گرفته است و این اتقان و جمال هم جنبه مادی و معنوی افراد را در برمی‌گیرد یا به تعبیر بهتر روح و جسم عالم متقن و زیبا است. حفاظت از گوهر و اشیای ارزشمند یک امر عقلی است و حجاب یعنی حفظ قوام و زیبایی جسم و روح از هرگونه تعرض. به همین جهت حجاب از ضروریات دین مبین اسلام است و به عنوان یک امر واجب درمنابع دینی برای مردان و زنان ذکر شده است و تأکیدات فراوانی بر این امر صورت گرفته است. به عنوان مثال مردان باید در نگاه کردن حدود شرعی را رعایت کنند؛ در همین زمینه خداوند در آیه 30 سوره نور می‌فرماید: « قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ؛ ای رسول ما! به مردان مؤمن بگو تا چشم‎ها را از نگاه ناروا بپوشانند».

در بخشی دیگری از آیه 33  سوره نور به عفاف امر شده است: « وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لَا یَجِدُونَ نِکَاحًا ... و کسانیکه امکاناتی برای ازدواج نمی‌یابند باید پاکدامنی پیشه ‌کنند » در این آیه نیز صراحتا به عفاف امر شده است. فقهای عظام در فتاوای خود حکم داده‌اند که مردان علاوه برعورتین باید قسمت‌هایی از بدن را که پوشاندن آن متعارف است از نامحرم حفظ کنند. 

در روایت داریم پیامبر اکرم(ص) چوپان خود را به جهت بی‌حجابی حتی در تنهایی و خلوت اخراج کرد. در متون روایی نقل است ایشان چوپان خود را دیدند که تمام لباس را از تن بیرون آورده است حضرت صورت خود را چرخاندند و فرمودند چرا چنین کردی؟ چوپان پاسخ داد کسی اینجا نبود حضرت فرمودند از خدا حیا نکردی؟ این روایت به خوبی ضرورت حجاب و پوشش لازم را برای مردان تبیین نموده و حجاب را یک ادب و تربیت فردی و دینی و اجتماعی معرفی می‌کند.

ایکنا: حدود و چارچوب حجاب و پوشش مردان از منظرآیات و روایات چیست؟

آنچه ازآیات و روایات شریفه برداشت می‌شود این است که حجاب دارای حدود و حقایق ذیل ادب است و انسان باید خودش را مؤدب به ادب حجاب کند. حجاب برای حفظ و ارتقای زینت و جمال فرد و جامعه است و لذا مانند سایر‌آداب، حفظ آن سبب اتقان خواهد شد. حجاب مردان باید سبب هنجارسازی در فرد و جامعه شود و به گونه‌ای نباشد که سبب ناهنجاری و شکستن ادب فردی و اجتماعی شود و بهترین معیا‌ر رعایت این حدود مراجعه به فتوای مراجع تقلید است.

مردان لازم است حدود متعارف را رعایت کنند و موجبات افساد در اخلاق را فراهم نکنند و پوشش آنان به گونه‌ای نباشد که شهوت و بی‌بندباری خارج از چارچوب اخلاق و ادب و هنجار رواج پیدا کند. محافظت از اصل حجاب چه در مردان و چه در زنان بر عهده مردان جامعه است. اگر مردان جامعه به درک صحیح از حجاب برسند هیچ زن بی‌حجابی در جامعه پیدا نمی‌شود. لباس زنان و مردان نباید «لباس شهرت» باشد. با مراجعه به متون روایی و منابع فقهی این معنا به دست می آید که اولا  لباس «شهرت» عنوانی شناور و نسبی است که در زمان‌ها و مکان‌های مختلف مصادیق متفاوت دارد و فقهای عظام تعریف مشترکی درباره آن ندارند.

چه بسا لباسی با رنگ و جنس خاصی که در یک جامعه از نگاه برخی لباس شهرت است و در جامعه ی دیگر غیرعادی تلقی نشود یا لباسی که در زمانی شهرت و در زمان دیگر شهرت نیست؛ یا در نظر شخصی شهرت و در نظر فرد و افراد دیگری امری عادی است و این می‌تواند در یک زمان و در یک شهر و محل مشترک و واحد نیز صدق کند.

اگر چنین تغییری در عنوان پدید آید، حکم شرعی نیز در این مورد متفاوت خواهد بود؛ یعنی فقط در شرایطی که موضوع  شهرت تحقق دارد و لباس صرفا برای شهرت پوشیده می‌شود و نه عنوان فضیلتی دیگر، پوشیدن آن لباس حرام است؛ بنابراین صرف جلب و جذب نگاه‌ها دلیل بر حرمت نخواهد بود.

از مجموع کلام فقها درباره لباس شهرت گفته می‌شود: لباس شهرت لباسی است که سبب ریاکاری شود، نظر اجنبی را جلب کند، تشبه به جنس مخالف باشد و رنگ آن سبب وهن و تبرج باشد.
مرحوم صاحب عروة الوثقی در باب لباس شهرت می‌فرمایند‌: مثل این که «کان یلبس العالم لباس الجندی أو بالعکس مثلا» ببینید چقدر واضح و صریح می‌فرمایند؛ لباس شهرت مانند این است که یک طلبه لباس ارتشی را به تن کند! و یا این که مرد لباس مختص به زنان را بپوشد و بالعکس (مستمسک العروة الوثقی ج5ص394)

مردان حق ندارند لباس ابریشمی و طلا به تن کنند و این جزء آداب حجاب مردان است برای پیامبر لباس ابریشمی هدیه آوردند حضرت آن را کنار گذاشت و فرمودند: این لباس شایسته مرد الهی نیست.(نیل الاوطار، ج2،ص70) پوشیدن لباس تنگ، کوتاه و یا بلند مکروه است به همین جهت امام حسین(ع) درعصر عاشورا از پوشیدن شلوار تنگ و کوتاه خودداری کرد و فرمود جدم امت خود را از لباس تنگ منع کرده و لباس تنگ نشانه ذلت است.

ایکنا: وضع فعلی حجاب آقایان درجامعه را چه طورارزیابی می‌کنید؟

 به این پرسش نمی‌توان پاسخ خاصی داد. از یک منظر پوشش غالب جوانان و مردان ما مناسب است و البته از منظری دیگر کمی از ادب لازم و متعارف در برخی موارد فاصله گرفته است.

ایکنا: برای رسیدن به وضع مطلوب حجاب و پوشش مردان از منظرآیات و روایات چه راه‌کارهایی وجود دارد؟

برای پاسخ به این پرسش باید اول مسئله لباس در قرآن و روایات تبیین شود. در 5 آیه از قرآن کلمه «کسوه» طرح شده است مثلا در آیه 5 سوره نساء «وَارْزُقُوهُمْ فِیهَا وَاکْسُوهُمْ؛ و اموال خود را ـ که خداوند آن را وسیله قوام [زندگى‏] شما قرار داده - به سفیهان مدهید، و [لى‏] از [عواید] آن به ایشان بخورانید و آنان را پوشاک دهید و با آنان سخنى پسندیده بگویید» و این آیه مطلق پوشش را در حد لزوم می‌رساند و در آیه 5 سوره نحل می‌فرمایید: « وَالأَنْعَامَ خَلَقَهَا لَکُمْ فِیهَا دِفْءٌ؛ و چارپایان را براى شما آفرید: در آنها براى شما [وسیله‏] گرمى و سودهایى است، و از آنها مى‏خورید.» دفء پوششی است که انسان را از سرما محافظت می‌کند و در آیه 26 سوره اعراف « یَا بَنِی آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاسًا یُوَارِی سَوْءَاتِکُمْ وَرِیشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَىَ ذَلِکَ خَیْرٌ ذَلِکَ مِنْ آیَاتِ اللّهِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ. اى فرزندان آدم، در حقیقت، ما براى شما لباسى فرو فرستادیم که عورت‌هاى شما را پوشیده میدارد و [براى شما] زینتى است، ولى‏ بهترین جامه، [لباس‏] تقوا است. این از نشانه‏‌هاى [قدرت‏] خداست، باشد که متذکّر شوند» اشاره به لباس و محاسن دارد.

از تأمل در این آیات و روایات متعدد به‌دست می‌آید مسئله لباس در اسلام مسئله مطرح و مهمی است؛ بنابراین همانطور که در همه زمینه‌ها تلاش و پویایی داریم و باید در زمینه مد و لباس نیز پویا باشیم. ما نمی‌توانیم مردان و جوانان را از پذیرش لباس‌های زیبا و مد روز منع کنیم اما می‌توانیم با مدیریت و معماری مدهای به‌روز که مورد امضای شرع نیز باشد آنان را راضی و جذب کنیم به عنوان مثال کروات در فتوای اکثر فقها حرام است و ما اگر بخواهیم این حرام را دور کنیم باید جایگزینی زیبا برای آن قرار دهیم و نباید فقط دفاع کنیم ما باید تولید کنیم تا فضایی برای ورود مدل‌های بیگانه ایجاد نشود بهترین حفاظت پیشگیری است.

همه ما اول برای پنجره خانه حفاظ می‌زنیم ‌‎و این طور نیست که صبر کنیم دزد بیاید و بعد بگویید من قدرت دارم دزد را دفع  کنم یا مملکت قانون دارد دزد را گرفتار می‌کند.
در بحث پوشش مرد و زن هم قصه همین است با اشباع مدل‌های زیبای خودی و متناسب با آیین و ملیت باید جلوی ورود فرهنگ لباس بیگانه را گرفت.
ببینید در آیه 26 سوریه اعراف آمده است «  یَا بَنِی آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاسًا یُوَارِی سَوْءَاتِکُمْ وَرِیشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَىَ ذَلِکَ خَیْرٌ ذَلِکَ مِنْ آیَاتِ اللّهِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ ...اى فرزندان آدم، در حقیقت، ما براى شما لباسى فرو فرستادیم که عورتهاى شما را پوشیده مى‏دارد و [براى شما] زینتى است، و [لى‏] بهترین جامه، [لباس‏] تقوا است. این از نشانه‏هاى [قدرت‏] خداست، باشد که متذکر شوند. » است یعنی زشتی را بپوشاند و چون پر پرنده سبب زیبایی شود.
اسلام مروج رنگ‌های زیبا و مدل‌های زیبا است ما در این زمینه از اسلام دور شده‌ایم اصلا یکی از اسباب هلاکت دشمن زیبا پوشیدن و لباس با رنگ زیبا است .
یک زمانی به علت فقر بهداشتی مثلا سرباز‌ها را در سرباز خانه مجبور به تراشیدن سر می‌کردند خوب الان چرا باید چنین باشد. مرحوم علامه مجلسی در بحار الانوار نقل کرده است اگر جوان را مجبور کردی موی خود را بتراشد مثل این است که او را مثله کردی و برخی فقها می‌فرمایند مستلزم دیه است.
چرا ما از سرباز یک چهره کراهت آور بسازیم ؟ چرا سربازی را به گونه‌ای زیبا مدل‌سازی نکنیم که جاذبه داشته باشد؟ چرا نباید در جامعه اسلامی زیبا پوشی تعلیم و تدریس نشود؟ چرا نباید در مدارس ما عنوانی برای نظافت و طهارت و بحث زیبا پوشی مطرح نباشد؟
به این روایت خوب دقت کنید سفیان ثوری ازامام صادق‌(ع) سوال نموده است و جواب امام صادق (ع)، به این سوال دقیق و آموزنده است .
سفیان ثورى در مسجد الحرام به حضرت صادق(ع) رسید دید آن حضرت لباس‌هاى گران بهایى پوشیده، گفت: به خدا قسم می‌روم و او را سرزنش مى‌کنم. نزدیک امام شده گفت: یا ابن رسول اللّه به خدا قسم پیغمبر اکرم(ص) و علی مرتضى( ع) و هیچ کدام از پدران معصوم شما چنین لباسى را نپوشیده‌اند. حضرت امام صادق (ع) فرمودند: پیامبراکرم(ص) در زمان فقر و تنگدستى مردم زندگى مى‌کرد و مطابق همان سختى گذران می‌کرد ؛ ولى بعد از او نعمت فراوان شده است. شایسته‌ترین مردم به نعمت‌هاى دنیا ابرار و نیکان هستند بعد این آیه 26 سوره اعراف را قرائت کرد:« قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللَّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ [اى پیامبر] بگو: «زیورهایى را که خدا براى بندگانش پدید آورده، و [نیز] روزیهاى پاکیزه را چه کسى حرام گردانیده؟» بگو: «این [نعمتها] در زندگى دنیا براى کسانى است که ایمان آورده‏اند و روز قیامت [نیز] خاصّ آنان مى‏باشد.» این گونه آیات [خود] را براى گروهى که مى‏دانند به روشنى بیان مى‏کنیم. » ؛ و فرمود: ما از همه مردم برای استفاده از نعمت‌های خداوند شایسته تریم.
در ضمن، آنچه تو در ظاهر لباس من مى‌بینى براى مردم پوشیده‌ام تا نگویند جعفر بن محمّد فقیر و محتاج است. ‌آنگاه دست سفیان را گرفته کشید و لباس‌هاى رو را کنار زد و لباس خشنى را که از زیر پوشیده بود به او نشان داد و فرمود: این لباس را براى خودم پوشیده‌ام که خشن است و آنچه دیدى براى مردم بود. آنگاه دامن سفیان را کنار زد و البسته زیرین او از جنس نرم و لطیف بود و سپس فرمود: این لباس خشن و درشت را رو پوشیدهاى تا به مردم بنمایانى که زاهد و پارسایى و این لباس نرم را براى آسایش خود پوشیدهاى که خوش بگذرانى.»( بحار الأنوار، ج47، ص360)
اگر خوب به روایت دقت کنید؛ حضرت لباسی را برای ببیندگان می‌پوشد که فاخر و زیبا بود  بنابراین اگر برای مردم هم لباس شیک و فاخر به تن کنیم لباس ریا و شهرت و حرام نیست .
عبد اللَّه بن سنان گفت: از حضرت صادق(ع) شنیدم که فرمودند: من مشغول طواف خانه خدا بودم که مردى دامن لباسم را گرفت. نگاه کردم دیدم عباد بن کثیر بصرى است. گفت: ای جعفر چگونه این لباس را پوشیدهاى در چنین مکانى و با آن نسبتى که با علی‌بن‌ ابى‌طالب دارى؟ گفتم: این لباس کتان معروف به «فرقبى» است که به یک دینار خریده‌ام. على(ع) در زمانى به سر می‌برد که لباس آن حضرت معمول بود و اگر همان لباس را من در این زمان بپوشم مردم می‌گویند این شخص نیز مثل عباد بن کثیر بصرى ریا کار است.» (بحار الأنوار، ج47 ،ص361)
یعنی لباس علی(ع) در زمان خودش معمول بوده و اکثر مردم چنان لباسی داشته‌اند. اما در زمان امام صادق(ع) که هم زمان وفور نعمت بود، هم صنعت پارچه بافی رشد کرده بود چنان لباسی معمول نبود و تنها برخی چنان لباسی می‌پوشیده‌اند  تا خود را زاهد جلوه دهند.
کما اینکه در زمان‌های بعد نیز دراویش ریاکار چنین سیره‌ای داشته‌اند؛ و عرفای راستین از این شیوه انتقاد کرده‌اند واحادیثی دیگرازمعصومین(ع) درباره نوع پوشش متفاوت امامان معصوم(ع) ذکر می‌کنم.
جماعتی به حضرت امام رضا(ع)عرض کردند: مأمون این مقام را به تو عطا کرده است زیرا شما شایسته‌ترین مردم به این مقام هستند اما لازم است که لباس پشمینه بپوشى و لباسى که شایسته شما است بر تن کنید. امام رضا(ع) فرمودند: وظیفه امام اجراى قسط و عدالت است و اینکه حرف راست بگوید و به عدالت حکم کند و خلاف وعده ننماید.
از این سخن امام رضا(ع) بر می‌آید که روش رسول خدا (ص) وعلی (ع) سیره‌ی دائمی حاکم معصوم نبوده پ؛ بلکه سیره خاص بوده برای مواقع خاص؛ یعنی سیره آن بزرگواران بوده برای مواقعی که تعداد کثیری از مردم در فقر بوده‌اند و مانند آن . علامه مجلسی در حلیة المتقین فصل 4 صفحه 7 نقل می‌کند: امام باقر(ع) با عمامه زرد بیرون آمد و باز نقل می‌کند حضرت لباسی پوشید که به ایشان گفتند جوانان شوخ طبع این رنگ‌ها را می‌پوشند و ما آن‌ افراد را نهی می‌کنیم! حضرت فرمود زینت خدا را که حرام کرده‌اید؟

قرآن کریم در آیه 60 سوره انفال می‌فرماید:« وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ» در برابر دشمن به هر گونه سلاحی مجهز شوید یکی از سلاح‌ها استفاده از جاذبه‌هایی است که موید روایی و قرآنی دارد و یکی از آن‌ها، استفاده از لباس جذاب با رنگ‌های جاذب اسلامی است .
در روایت داریم «الثوب النقی یکبت العدو» (الکافی ج 6 باب اللباس) ؛ لباس زیبا سلاحی در برابر دشمن و تهاجم فرهنگی است. ما در بسیاری از ابعاد روایی و فقهی کسالت تحقیقاتی داریم یکی از آن ابعاد؛ لباس و رنگ های اسلامی است .
هنجار زمان باید لحاظ شود بنده هم قبول دارم مثلا مردم در سابق حنا می‌بستند اما امروز صلاح نیست با چنین چهره‌ای حاضر شویم. بنابراین من به این مهم در انتخاب رنگ پوشش توجه دارم.
چرا باید رنگ‌های متین و اسلامی که در منابع ما از آن یاد شده و به تعبیر قرآن شاد است مخصوص ما نباشد؟ چرا نباید در جامعه رنگ‌های شاد ترویج شود؟ چرا به اصطلاح امروزی‌ها رنگ سال را غربی ها انتخاب کنند؟ چرا رنگ سال را مبلغان اسلامی تعلیم ندهند؟ مردم روحانیت را معلم خود می‌دانند و از آنان تبعیت و تقلید می‌کنند.
رهبر معظم انقلاب شیک‌پوش‌ترین طلبه زمان خود بوده است تا آن حد که یکی از انقلابیون در خاطراتش می‌نویسد دیدیم یک طلبه شیک‌پوش که همه نگاه‌ها به او متوجه شده بود وارد درس مرحوم حضرت امام(ره) شد و آن بزرگوار مقام معظم رهبری است.
على بن الحسین در زمستان جُبّه خزدار و رداى خز و کلاه خز مى‌پوشید؛ و پس از پایان زمستان ردا را می‌فروخت و بهایش را صدقه می‌داد؛ آنگاه می‌فرمود:« مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللَّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ » » (بحارالأنوار،ج46،ص 106)
یعنی آنکه برای حفظ سلامتی لباس گران می‌پوشد، اهل دنیا محسوب نمی‌شود. چون حفظ سلامتی واجب شرعی است. اینکه حضرت بعد از پایان زمستان لباس خز را صدقه می‌داد، برای این بوده که بفهمانند که من وابسته به دنیا نیستم؛ بلکه فقط برای حفظ سلامتی چنان لباسی بر تن داشتم بنابراین لباس زیبا لباس شهرت نیست.

در اهمیت موضوع پوشش می‌توان گفت مسئله لباس آن قدر مهم است که یکی از موارد پرداخت کفاره پوشاندن فقیر است و این یعنی اسلام از همه داشته‌های انسان برای از بین بردن برهنگی و پوشش بد و . . . استفاده می کند.

 * علیرضا برومند